the nineteenth letter of the alphabet, and the fourteenth of the consonants;
hundred, hundredth.
Տառ բաղաձայն՝ կոչեցեալ ըստ հնչմանն Ճէ, միջակ ընդ ծ, եւ ջ. վասն որոյ եւ լծորդ ընդ նոսա. զոր օրինակ՝ ճանաչեմ, ծանեայ, վերծանել (որ է ըստ յն. վերաճանաչել, իբր ընթեռնուլ). ճիւղ, ծիղ. ճկոյթ, ծկոյթ. բճիճ, բջիջ. գէճ, գէջ. կինճ, կինջ. եւ այլն։
Ճ. Թէեւ յայլ լեզուս երբեմն փոխեսցի ի կ, ղ. այլ ի մեզ յամենայն լեզուաց անտի վերածի ի գ. զի որ առ այլս ասին ճէպրայիլ, կապրիէլ, ղավրիէլ. կամ ճէհօն, կիյօն, ղէօն, եւ այլն, ի մեզ լինին գաբրիէք, գեհօն, եւ այլն։
Ճ. Դնի ի մեզ երբեմն՝ ուր այլազգականն է չ, իբր ջ. զոր օրինակ՝ չէնգ, չէնկէլ ՝ է ճանկ. եւ չարէ՛ կամ ջա՛ր, է ճար. չարխ, ճախարակ, եւ այլն։ Համեմատութեամբ այլեւայլ ազգաց՝ ճ. փոխի ընդ կ. ղ. եւ գ. եւս եւ ընդ ի, յ, ժ, զ, որպէս տեսցի յընթացս գործոյս։
Ճ. ճ. Որպէս թիւ համարոյ՝ է Հարիւր, կամ հարիւրորդ։ Որպէս եւ յաջորդ տառք մեր են ի հարիւրաւոր կարգի մինչեւ ջ, ինն հարիւր։
Ճ. Տայ խորհրդաւոր իմաստս մանկանց.
Ճէն ճառագայթ առ ի սրտէդ, ասէ ծագեա՛ լուսոյ հանգէտ։ Ճէն ճանաչել տայ զհանճար, ըստ առակաց բանին յարմար. (Շ. այբուբ.։)